De kracht van coöperaties voor het beheer van commons

Dagelijks ontstaan er initiatieven in Vlaanderen waar de burgers handen in mekaar slaan om aan een betere, duurzame toekomst te bouwen. Ze bewijzen dat de toekomst reeds vandaag gebeurt en dat we verandering kunnen bewerkstelligen ondanks de financieel-economische crisis, ondanks de vervreemding van de politiek. Denk maar aan de deelinitiatieven zoals de LETS, de CSA boerderijen, hernieuwbare energiecoöperaties, cohousing initiatieven, enzovoorts. Oikos Denktank voerde een eerste verkennend onderzoek uit met verrassende resultaten: "Burgercollectieven in kaart gebracht".

Wat deze initiatieven verbindt is dezelfde duurzame toekomstvisie, ondanks hun verschillen in ontstaansgeschiedenis, organisatievorm enz. Wat hen verbindt is de behoefte van de burger hun gedeelde verantwoordelijkheid voor de toekomst te vertalen in actie, in zeggenschap en in vele gevallen collectief financieel eigendom. Ze zijn zelf-organiserende initiatieven, vaak helemaal onafhankelijk van overheidssteun of bankenfinanciering. Ze willen waarde creëren, niet enkel in termen van geld, voor een grotere groep burgers, heel lokaal!

En coöperaties vormen een belangrijk onderdeel van deze onderstroom in onze samenleving.

Meer dan 200 deelnemers verkenden hoe we de “commons” samen kunnen beschermen, samen kunnen beheren en ook samen de vruchten ervan kunnen plukken.

Tine De Moor (Universiteit Utrecht) verduidelijkte enkele basisbegrippen: Wat zijn ‘commons’, hoe werken ze, wat zijn de links met coöperatief ondernemen? Ze schetste de meer dan 1000 jaar oude geschiedenis van burgercollectieven en beklemtoonde dat we reeds in een derde golf van burgercollectieven zitten. De geschiedenis leer ons dat Burgercollectieven ontstaan als reactie op géén of een onvoldoende kwalitatief aanbod via commerciële wegen en zijn geen reactie tegen de huidige financieel-economische crisis.

Vervolgens inspireerden we deelnemers met 7 concrete coöperatieve voorbeelden die commons beheren in Vlaanderen, zoals: de REScoops in Vlaanderen op vlak van hernieuwbare energiebronnen; Collectief Goed en Inclusie Invest op vlak van huisvesting voor kwetsbare groepen; De Landgenoten en Bright Futures die grond beheren en op vlak van ouderenzorg kwamen Thuisverpleging Meerdael en Coöperatie Austerlitz Zorgt aan bod.

In elk van deze workshops leerden we dat ondanks de diversiteit in organisatievorm, deze initiatieven met zeer vergelijkbare uitdagingen kampen en maakten we een eerste verkenning van de strategische hefbomen om deze commons-initiatieven een steun in de rug te geven.

Uiteraard spelen lokale besturen een belangrijke rol in dit debat. Burgercollectieven zijn geen bedreiging voor de staat of de markt. Ze zijn onderdeel van een mix aan oplossingen waarmee we onze samenleving kunnen verduurzamen. Het beheer van commons heeft heel direct invloed op het behalen van de sustainable development goals en de doelstellingen van de burgermeesterconvenant.

Tijdens het afsluitende panelgesprek gingen Tom Willems (REScoop Vlaanderen), Tom Troonbeeckx (De Landgenoten), Dirk Waelput (Stad Eeklo), Tine Heyse (Stad Gent), Alex Verhoeven (VVSG), Tine De Moor (Universiteit Utrecht - Institutions for Collective Actions) en Dirk Holemans (Oikos) in gesprek over de kansen van coöperatief ondernemerschap en burgerparticipatie voor lokale besturen, niet enkele als antwoord op overheidsbesparingen. In een wereld van grote transformatie, hebben we de stem van de burger nodig.

Dit event werd georganiseerd door Coopkracht, in samenwerking met Coop-apotheken, Institutions for Collective Action, Denktank Oikos, REScoop.be, Coopburo, Febecoop, WISEPOWER en de Europese Commissie.