De verschillende vormen van coöperatieve vennootschappen

Een coöperatie is een economisch instrument en een manier van ondernemen, maar ook een rechtsvorm. In de wetgeving zijn er vier soorten vastgelegd:

  1. De coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid (cvoa)
  2. De coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (cvba)
  3. De coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk (cvoa-so of cvba-so)
  4. Europese coöperatieve vennootschap (sce)

 

2. De coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (cvba)

De coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (cvba)

Voor deze vennootschapsvorm heeft de wetgever wel een hele reeks zaken vastgelegd. We hebben ze hieronder opgedeeld in negen hoofdstukjes.

  1. Oprichting
  2. Minimumkapitaal en aansprakelijkheid van de oprichter
  3. Vennoten en aandelen
  4. Soorten aandelen
  5. Bestuur
  6. Algemene Vergadering
  7. Jaarrekening en controle
  8. Kapitaal en kapitaalbeweging
  9. Winstuitkering

 

Oprichting

Om een cvba te kunnen oprichten, moet je

  • bij de notaris zijn voor een notariële oprichtingsakte,
  • met minstens drie personen zijn,
  • een vast kapitaal hebben van minimum 18.550 euro, dat bij oprichting voor minstens 6.200 euro en voor minstens een vierde per aandeel is volstort. Dit impliceert dat een aantal vennoten meer dan een kwart van de aandelen moet volstorten, anders bereik je de verplichte 6.200 euro niet.

Top

Minimumkapitaal en aansprakelijkheid van de oprichters

Je mogelijke aansprakelijkheid als vennoot in een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid is in principe beperkt tot je financiële inbreng, zodat je niet persoonlijk kan aangesproken worden voor de gemaakte schulden. Er is evenwel één uitzondering. Ter compensatie van de beperkte aansprakelijkheid legt de wetgever de oprichters van een vennootschap bepaalde verplichtingen op.

Zo zal je er bij de oprichting voor moeten zorgen dat er, los van het verplichte minimumkapitaal, voldoende kapitaal in de vennootschap aanwezig is om je voorgestelde financiële plan te realiseren. Dit financiële plan, dat over de eerste twee jaar van je geplande activiteit moet gaan, moet je trouwens bij de notaris deponeren bij de oprichting van de vennootschap. Want indien het faillissement wordt uitgesproken binnen de drie jaar na de oprichting en indien het maatschappelijk kapitaal kennelijk ontoereikend was voor de normale uitoefening van de voorgenomen bedrijvigheid over ten minste twee jaar, dan kan je door de rechter veroordeeld worden om toch met je persoonlijk vermogen in te staan voor bepaalde schulden van de vennootschap. Dit noemt men oprichtersaansprakelijkheid.

Top

Vennoten en aandelen

Je wordt vennoot door in te schrijven op een of meerdere aandelen bij de oprichting.

De aandelen zijn op naam en vrij overdraagbaar tussen vennoten, tenzij de statuten een andere regeling voorzien.

Nieuwe vennoten kunnen toetreden door in te schrijven op nieuwe aandelen, uitgegeven om het kapitaal te verhogen. In de statuten wordt bepaald hoe die toetreding gebeurt: dat kan volgens zeer strikte criteria waardoor de toegang beperkt wordt of door zeer algemene normen waardoor de vennootschap voor iedereen wordt opengesteld.

Eén van de kenmerken van de coöperatieve vennootschap is dat een vennoot de vennootschap kan verlaten zonder dat de statuten moeten worden gewijzigd. De coöperatieve vennootschap is immers een vennootschap samengesteld uit een veranderlijk aantal vennoten met veranderlijke inbrengen. Door uit de coöperatieve vennootschap te treden, zegt de uittredende vennoot het vennootschapscontract eenzijdig op en heeft die recht op uitbetaling van een 'scheidingsaandeel'. De vennootschap zelf blijft, ondanks de uittreding, gewoon voortbestaan. De uittreding mag er echter niet toe leiden dat het vast deel van het kapitaal aangetast wordt, en evenmin mag het aantal vennoten door de uittreding dalen tot minder dan drie. Dan moet de uittreding geweigerd worden. Een uittreding gebeurt zonder noemenswaardige formaliteiten. In elk geval vereist zij niet dat de – omslachtige – procedure voor een statutenwijziging gevolgd wordt. Meestal zorgen de statuten er voor dat de formaliteiten beperkt worden tot een aangetekende brief of tot een gewone brief of mail die wordt bezorgd tegen afgiftebewijs. Een uittreding kan met andere woorden op zeer informele wijze plaatsgrijpen.

Nochtans is de uittreding geen  absoluut recht van elke vennoot van een coöperatieve vennootschap. Je moet inderdaad met enkele beperkingen rekening houden.

De wet bepaalt dat vennoten enkel in de loop van de eerste zes maanden van het boekjaar het recht hebben om uit te treden. Deze regel is van openbare orde en je kan er dus in geen enkel geval van afwijken. Dit heeft tot gevolg dat een uittreding van een vennoot in de tweede helft van het boekjaar pas in het daaropvolgende boekjaar gevolg krijgt.

Daarnaast kunnen ook de statuten de uittreding aan voorwaarden onderwerpen: zij kunnen bijvoorbeeld een verbod van uittreding gedurende een bepaalde periode opleggen, zijn kunnen eisen dat de kandidaat -uittreder een nieuwe vennoot aanbrengt, zij kunnen bepalen dat de uittreding moet goedgekeurd worden door de Raad van Bestuur, of ze kunnen bepalen dat er per jaar niet meer dan x% van de vennoten mogen uittreden, ...

Een vennoot kan:

  • aandelen terugnemen: hij blijft dan vennoot, maar met minder aandelen. Dit kan enkel in de eerste zes maanden van het boekjaar en kan statutair beperkt worden,
  • vrijwillig uittreden: hij is dan niet langer vennoot. Ook dit kan enkel in de eerste zes maanden van het boekjaar en kan statutair beperkt worden,
  • gedwongen worden uit te treden of uitgesloten worden. Dat kan enkel op basis van wettige redenen of redenen die in de statuten vermeld staan.

Welke rechten heeft de uitgetreden vennoot?

Zoals gezegd heeft de uitgetreden vennoot recht op de uitbetaling van een scheidingsvergoeding. De basis voor de berekening hiervan is – tenzij de statuten een andere  regeling voorzien - de balans van het boekjaar waarin de uittreding plaatsvindt. Treedt een vennoot uit op 15 april 2011, dan wordt hij uitbetaald op basis van de balans van 31  december 2011, dus in de praktijk na het goedkeuren van de jaarrekening door de Algemene Vergadering (meestal voor eind juni). Maar als hij zijn ontslag op 15 augustus 2011 geeft, dan gaat dit pas in op 1 januari 2012. De uittreder moet wachten op de balans per 31 december 2012 om het scheidingsaandeel te kunnen ontvangen.

Of de uittredende vennoot ook recht heeft op de opgebouwde reserves wordt best uitdrukkelijk in de statuten geregeld. (Zie hiervoor ook het deel in deze site over verkoop van  aandelen.)

Top

Soorten aandelen

Je kan in een coöperatieve vennootschap verschillende soorten van aandelen creëren. Dat is maatwerk. Om toch enige duiding hierover te geven, geven we twee voorbeelden.

Voorbeeld 1

De oprichters van een cvba willen – onafhankelijk van het aantal nieuwe vennoten – het meest te zeggen hebben in de vennootschap. De statuten bepalen daarom dat er twee soorten aandelen zijn: aandelen A (die van de oprichters) en aandelen B (van de andere vennoten).

In de statuten wordt bepaald dat aandelen A op de Algemene Vergadering altijd de helft van de stemmen vertegenwoordigt en aandelen B de andere helft. Met andere woorden: geen van beide partijen kan in de Algemene Vergadering een meerderheid halen, tenzij iemand van de stichters of de nieuwe vennoten mee stemt.

Ook bij de bestuursmandaten is zo'n regeling getroffen. De aandelen A leveren altijd twee bestuurders (die ook de gedelegeerd bestuurders zijn), de aandelen B leveren ook twee bestuurders. Daarnaast benoemt de Algemene Vergadering een externe bestuurder. Op die manier zitten beide partijen in het bestuur en bij eventuele conflicten is er een onafhankelijk bestuurder die de knoop kan doorhakken.

Voorbeeld 2

Een cvba -so wordt opgericht met vier verschillende soorten van aandeelhouders. Twee bedrijven vormen samen aandelengroep A en worden in de statuten de 'financiers'  genoemd. Aandelengroep B bestaat uit vier verenigingen die de naam 'bezielers' krijgen. Verder zijn er de personeelsleden die vennoot zijn (aandelengroep C) en de  sympathisanten -vennoten van het initiatief (aandelengroep D).

De statuten bepalen dat er acht bestuurders zullen zijn: een externe bestuurder, de twee financiers mogen elk één bestuurder afvaardigen, de bezielers ook elk één, het  personeel één en de sympathisanten geen. Het gevolg is dat de bezielers het roer in handen hebben, ook al hebben de financiers veel meer geld in de vennootschap geplaatst.

Top

Bestuur

Qua bestuur hebben de vennoten een zeer grote vrijheid. De enige regel is dat de Algemene Vergadering een bestuursorgaan moet benoemen, dat uit minstens één bestuurder bestaat. Een bestuurder hoeft niet noodzakelijk vennoot te zijn. De statuten kunnen regelingen vastleggen over onder andere:

  • het aantal bestuurders en de wijze waarop zij beraadslagen, besluiten en de cvba vertegenwoordigen,
  • de wijze van benoeming door de Algemene Vergadering,
  • de bevoegdheden van de Raad van Bestuur,
  • de duur van het mandaat en
  • de reden voor en de manier waarop e en bestuurder kan worden afgezet.

Bestuurders moeten op de jaarlijkse Algemene Vergadering een kwijting van hun beleid krijgen. Die kwijting bevrijdt hen van de persoonlijke aansprakelijkheid tegenover de vennootschap. Let op: ze blijven wel aansprakelijk ten aanzien van derden. (Meer informatie over de aansprakelijkheid van bestuurders vindt u in deze site in het deel  'Aansprakelijkheid').

Top

Algemene Vergadering

Er zijn zes bevoegdheden voorbehouden voor de Algemene Vergadering. Alle andere kunnen vrij geregeld worden. De voorbehouden bevoegdheden zijn:

  • bestuurders benoemen,
  • de commissaris benoemen, de bezoldiging bepalen en hem/haar om wettige reden afzetten,
  • de jaarrekening goedkeuren,
  • bestuurders een kwijting verlenen,
  • statuten wijzigen,
  • controlerende vennoten benoemen.

De wet voorziet een aantal regelingen voor het samenroepen van de Algemene Vergadering:

  • de wijze van oproeping kan in de statuten vrij bepaald worden, denk bv. aan een uitnodiging per mail of per gewone brief. Voorzie je deze wijze van uitnodiging niet in de statuten, dan zegt de wet dat je moet uitnodigen per aangetekende brief, minstens 15 dagen voor de vergadering;
  • vennoten die dat vragen kunnen vanaf 15 dagen voor de vergadering de documenten gratis toegestuurd krijgen.

Qua stemrecht op de Algemene Vergadering gaat de wet uit van het principe 'één aandeel, één stem'. Ook dit kan in de statuten vrij worden aangepast en je kan er dus eveneens voor opteren om per vennoot één stem te voorzien, ongeacht het aantal aandelen in zijn bezit.

Jaarrekeningen en controle

  • De cvba moet zich houden aan de algemene regels rond de opstelling van de jaarrekening en de controle daarop. Zo moet die de balans en de resultatenrekening bevatten.
  • De jaarrekening moet worden neergelegd bij de Nationale Bank van België.
  • De commissaris of de controlerende vennoot hebben onderzoeks- en controlebevoegdheden over de inhoud.
  • De jaarrekening goedkeuren is een exclusieve bevoegdheid van de Algemene Vergadering.

Top

Kapitaal en kapitaalbewegingen

Een cvba heeft een vast en een variabel kapitaal.

Het vaste gedeelte wordt vastgelegd in de statuten en kan enkel gewijzigd worden met een notarieel vastgelegde statutenwijziging. Het financieel plan moet het bedrag van het vast gedeelte verantwoorden. Het bedraagt minimum 18.550 euro, het is in totaal voor minstens 6.200 euro volstort en elk aandeel moet voor een vierde volstort zijn.

Let op met het niet volstorten van aandelen!

Intekenen op een aandeel staat gelijk met een bindend engagement om dit aandeel 'ooit' te volstorten. 'Ooit' kan soms snel zijn: wanneer de vennootschap in financiële ademnood komt, moeten er onmiddellijk volgestort worden. Heel vaak kiest men voor gedeeltelijk volstorten omdat men persoonlijk krap bij kas zit, met alle problemen vandien. Sommige cvba's nemen in hun statuten dan ook een bepaling op als: 'Binnen de twee maanden na een aangetekend schrijven van de Raad van Bestuur dienen de vennoten hun aandelen te volstorten. Vennoten die voor de uitvoering van hun stortingen binnen de vastgestelde termijn in gebreke blijven, zijn van rechtswege en zonder ingebrekestelling verplicht een intrest van 7% te betalen vanaf de datum waarop het bedrag opeisbaar is.'

Het variabele gedeelte is veranderlijk en kan gewijzigd worden zonder de statuten aan te passen en zonder notariële vaststelling. Uit- en toetredingen en terug - en bijnemingen hebben invloed op dit kapitaal.

Hoe bepaal je de waarde van één aandeel?

De waarde van één aandeel wordt in eerste instantie bepaald bij oprichting van de vennootschap door het financieel plan, maar even belangrijk is de draagkracht van de  participerende vennoten. In elk geval is het zo dat de aankoop van een aandeel door een vennoot een bewuste keuze moet zijn. De aankoop van een aandeel mag niet  vrijblijvend zijn en impliceert een engagement: je wordt mede-eigenaar van een vennootschap. De waarde van een aandeel kan variëren van bijvoorbeeld 10 euro (voorstel van een sociale kruidenier) over 30 euro (de Leuvense boekhandel Acco) naar 250 euro (Ecopower, die investeert in hernieuwbare energie) tot 2.000 euro (Inclusie Invest) en zelfs veelvouden daarvan.

Top

Winstuitkering

De wet verplicht bedrijven om jaarlijks een twintigste van de winst aan een reservefonds toe te wijzen. Op die 'wettelijke reserve' kunnen de vennoten geen aanspraak maken. Van zodra die wettelijke reserve een tiende van het vaste gedeelte van het kapitaal bereikt heeft, vervalt de verplichting om nog delen van de winst hieraan toe te voegen.

De rest van de winstverdeling is statutair vrij te regelen.

3. De coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk (cvoa-so of cvba-so)

4. Europese coöperatieve vennootschap (sce)